Zo werkt helikoptergeld en 5 andere dingen die je moet weten

Het zoemt steeds harder rond de Europese Centrale Bank: helikoptergeld zou de redding kunnen zijn als het opnieuw mis gaat op de financiële markten. Maar hoe werkt het? Analist Arne Petimezas van AFS Group praat je bij vanaf de beursvloer in Amsterdam.

1. Japanse beleidsmakers beginnen steeds meer te ageren tegen de harder wordende yen. Deze week heeft de minister van Staat Yoshihide Suga meerdere malen hints gegeven dat Japan overweegt in te grijpen in de valutamarkt om de yen te verzwakken.

De sterkste hint kwam vrijdagochtend van minister van Financiën Taro Aso. Aso zei dat “we inderdaad eenzijdige bewegingen zien in de yen”. Eerder namen Japanse beleidsmakers het woord “eenzijdig” in de mond kort toen Japan op het punt stond om yens in de markt te dumpen en er vreemde valuta voor terug te kopen.

Analisten zijn aan het gissen wat het pijnniveau voor de Japanners is. Het valutapaar waar het allemaal om draait is de dollar/yen. Japan mikt op 120. Aan het einde van donderdagmiddag was het paar onder de 108 gezakt. Uit een peiling van persbureau Bloomberg onder analisten blijkt dat centrale bank pas bij 100 zal ingrijpen. Een enkeling meent dat het niet zo ver zal komen en dat Japan maar moet zien te leven met een hardere/minder zwakke yen. Bij de Japanse zakenbank Nomura denken ze dat Japan eerst goedkeuring moeten krijgen van de VS. Bovendien heeft premier Abe deze week nog gezegd dat landen niet aan competitieve devaluaties mogen doen, benadrukt Nomura.

2. Dat de yen en de euro dit jaar harder zijn geworden, komt vooral doordat de Fed hard op de rem heeft getrapt en de plannen om de rente te verhogen flink heeft afgezwakt. In december 2015, toen de Fed voor het eerst in bijna 10 jaar tijd de rente verhoogde, voorspelde de centrale bank vol overtuiging dat de rente dit jaar nog vier keer omhoog zo gaan.

Omdat markten aan het begin van het jaar crashten en de Amerikaanse economie afkoelt, is de Fed terug gekomen op die verwachting. De centrale bankiers van de Fed voorspellen nu heel voorzichtig nog maar twee verhogingen. De Fed zegt daarnaast "internationale ontwikkelingen" veel meer in ogenschouw te nemen. Dat is codetaal voor dat de Fed een harde dollar niet langer tolereert. Tussen mei 2014 en januari 2016 steeg de dollar met 25 procent ten opzichte van de valuta van de belangrijkste handelspartners van de VS. Sinds januari is de dollar met 6 procent gedaald ten opzichte van het valutamandje.

3. Het woord dat ECB-bestuursleden steeds vaker in de mond nemen is "helikoptergeld". Helikoptergeld is dat de ECB de bankrekening van elke burger crediteert met bijvoorbeeld 1.000 euro. Dat is een cadeau van de ECB, want u hoeft dat geld nooit terug te betalen.

Helikoptergeld betekent dat de ECB een geldscheppende instelling wordt. Normaliter zijn alleen banken geldscheppende instellingen. De ECB leent namelijk alleen uit aan banken. En het geld dat banken op hun rekening bij de ECB hebben staan, telt niet mee in de geldhoeveelheid. Alleen de deposito’s van bedrijven en huishoudens bij banken tellen mee in de geldhoeveelheid en zijn dus geld.

Geld ontstaat als een bank een lening verstrekt. De bank leent u 10.000 euro en crediteert uw rekening voor dat bedrag (passiva voor de bank). Tegelijkertijd heeft de bank een vordering van 10.000 euro op u (activa voor de bank). Dat ziet er als volgt uit op een bankbalans. Let op dat bij helikoptergeld er geen nieuwe schulden komen, terwijl dit bij conventionele geldschepping wel het geval is. Helikoptergeld is echter niet gratis (daarover meer hier, zie punt 5).

4. Is de ECB nou daadwerkelijk helikoptergeld aan het overwegen? Opvallend is dat helikoptergeld de afgelopen tijd steeds vaker ter sprake komt. Dat gaat heel voorzichtig. ECB-bestuursleden hebben de in hun publieke optredens benadrukt dat helikoptergeld een academisch concept is en dat het nooit ter sprake is gekomen in de bestuurskamer van de centrale bank.

Het is ook duidelijk dat de meeste bestuursleden er niets van willen weten. Maar tenminste drie bestuursleden – waaronder president Draghi en hoofdeconoom Peter Praet – kunnen duidelijk enige sympathie opbrengen voor het concept. Bestuurslid nummer drie, Ignazio Visco van de Italiaanse centrale bank, gaat het verst. Hij heeft gisteren in Frankfurt gezegd dat helikoptergeld niet langer kan worden uitgesloten. En daarmee begint de discussie over helikoptergeld verdacht veel te lijken over het debat (lees: ruzie) over de aankoop van staatsobligaties (QE).

Toen het scheppen van geld jaren geleden voor het eerst ter sprake kwam, werd helikoptergeld eerst resoluut van de hand gewezen. Vervolgens begon een klein groepje gematigde bestuursleden, inclusief Visco, er warm voor te lopen. Daarna brak een stammenstrijd uit en liep de ruzie tussen Draghi en de Duitse havik Jens Weidmann uit de hand en dreigde zelfs een putsch in de bestuurskamer. We weten allemaal hoe het is afgelopen. De nationale centrale banken die deel uit maken van de ECB zijn inmiddels braaf de staatsobligaties van hun overheden aan het kopen, inclusief de Bundesbank van Weidmann.

5. Toezichthouders hebben Spaanse banken op de vingers getikt omdat de instellingen rentevoordelen op variabele hypotheken niet doorberekenden aan hun klanten. Spaanse banken hebben in het geniep een minimumrente gehanteerd omdat de rente maar bleef dalen. Huiseigenaren betaalden daardoor soms honderden euro’s per maand te veel aan hypotheekrente.

Spanjaarden houden wel van een gokje. Het overgrote deel van de 531 miljard euro aan Spaanse hypotheken heeft een variabele rente gebaseerd op de 12-maands interbancaire euribor-rente, aldus persbureau Bloomberg. Bij ongeveer een derde van de leningen is er sprake van een vooraf afgesproken maximum en minimum rente. 12-maands euribor is de afgelopen jaren flink gedaald en bereikte op 4 maar een dieptepunt op -0,028 procent.

6. Bij Delta Lloyd blijken nogal wat audiofielen te werken. Delta Lloyd blijkt namelijk (nog) een belang te hebben in de Deense producent van high-end audioapparatuur Bang & Olufsen van 13,1 procent. Delta Lloyd is bezig dat belang (waarde circa 65 miljoen euro) te verkopen. En de koper is natuurlijk – hoe kan het ook anders – van Chinese komaf.

De Chinese miljardair Qi Jianhong vergaart een belang van krap 19 procent in Bang & Olufsen zodra de deal met Delta Lloyd is afgerond. Dat Chinese partijen de wereld aan het afstruinen zijn voor overnames is niet zo heel gek. Volgens sommige schattingen is er de afgelopen anderhalf jaar zo’n biljoen dollar aan kapitaal weggevlucht uit China. Dat is dus geld van bedrijven en individuen die hun geld liever in buitenlandse dan Chinese activa stoppen.

Arne Petimezas is analist bij financiële dienstverlener AFS Group. Deze bijdrage is niet bedoeld als advies tot het doen van individuele beleggingen.